Ingangsdatum wijziging alimentatie

De rechtbank kan op verzoek de alimentatie wijzigen indien de omstandigheden zijn gewijzigd. Wanneer bijvoorbeeld het inkomen daalt ligt het voor de hand dat ook de hoogte van de alimentatie naar beneden moet worden bijgesteld. De vraag is dan nog met ingang van welke datum de verlaging moet ingaan.

​Meestal beslist de rechtbank dat de verlaging (of verhoging) ingaat op de datum indiening verzoekschrift. Een alimentatieprocedure kan een half jaar duren. Zolang de rechter niet heeft beslist op het verzoek tot wijziging blijft de eerdere beschikking van kracht. De betaling stopzetten zonder instemming van de andere partij is riskant want dat kan leiden tot executiemaatregelen, met alle extra kosten van dien. Kortom: op het moment dat de rechtbank de beschikking afgeeft waarin de alimentatie wordt verlaagd kan er een terugbetalingsverplichting ontstaan afhankelijk van de ingangsdatum. Het omgekeerde gebeurt ook. Wanneer de rechtbank de alimentatie bij beschikking verhoogd met ingang van een eerdere datum, ontstaat op dat moment een betalingsachterstand voor de alimentatieplichtige.

Meestal werkt de wijziging terug tot de datum indiening verzoekschrift, maar dat wordt hier niet bedoeld met 'terugwerkende kracht'. De datum indiening verzoekschrift is immers de datum die meestal wordt gehanteerd, ook al duurt het een half jaar voordat de beschikking wordt afgegeven. Met terugwerkende kracht bedoel ik hier de wijziging die eerder ingaat dan de datum indiening verzoekschrift.

Over het algemeen wordt in de rechtspraak behoedzaam omgegaan met het verlenen van terugwerkende kracht aan een beschikking waarbij de alimentatie wordt gewijzigd. Het verzoek daartoe moet goed worden gemotiveerd. Indien je als alimentatieplichtige bijvoorbeeld zou ontdekken dat de alimentatiegerechtigde heeft verzwegen dat de behoefte inmiddels is komen te vervallen door een eigen inkomen dan ligt het verzoek de alimentatie te verlagen met terugwerkende kracht voor de hand. Stilzitten na (de ontdekking van) een wijziging blijft meestal voor rekening van degene die later alsnog wijziging vraagt van een eerdere beschikking. Terugwerkende kracht tot de datum wijziging wordt dan niet toegekend. De datum indiening verzoekschrift ligt als datum waarop de wijziging kan ingaan voor de hand omdat de andere partij vanaf dat moment op de hoogte is van het wijzigingsverzoek en daarmee dus rekening kan houden. Correspondentie tussen de partijen voorafgaande aan de procedure kan ook in het geding worden gebracht om aan te tonen dat de ander op de hoogte was van de aanstaande wijziging. Maar ook hier geldt: te lang stilzitten en geen actie ondernemen door daadwerkelijk een procedure op te starten kan ertoe leiden dat de rechter toch uitgaat van de datum indiening verzoekschrift als ingangsdatum voor de wijziging.

Indien de alimentatie met terugwerkende kracht wordt verlaagd, ontstaat daarmee een terugbetalingsverplichting. Zeker als het gaat om kinderalimentatie zijn rechters niet snel genegen om de verlaging met terugwerkende kracht te laten ingaan, ervan uitgaande dat kinderen nu eenmaal geld kosten en dat de ontvangen kinderalimentatie vaak al aan de kinderen is besteed.

In hoger beroep kan de situatie zich ook voordoen dat de alimentatie door het Gerechtshof hoger of lager wordt vastgesteld dan in eerste aanleg door de rechtbank, maar dat de alimentatieplichtige op basis van de eerdere beschikking al gehouden was om te betalen. Die situatie deed zich voor in een zaak die uiteindelijk is voorgelegd aan de Hoge Raad. In de uitspraak van de Hoge Raad wordt nog eens bevestigd dat de rechter die beslist op een verzoek tot wijziging van een eerder vastgestelde bijdrage, behoedzaam gebruik dient te maken van zijn bevoegdheid de wijziging te laten ingaan op een eerdere datum, met name indien dit ingrijpende gevolgen kan hebben voor de onderhoudsgerechtigde in verband met een daardoor in het leven geroepen verplichting tot terugbetaling van hetgeen in feite al is betaald. De Hoge Raad overwoog daarbij evenwel dat de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een eerdere datum, altijd zal moeten beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard. De Hoge Raad overwoog daarbij dat de rechter bij die beoordeling niet afhankelijk is van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer.