Inhuren detective

Op grond van artikel 1:160 BW komt er van rechtswege een einde aan de partneralimentatie, wanneer de onderhoudsgerechtigde met een ander samenwoont als waren zij gehuwd. "Van rechtswege" betekent dat de wet bepaalt en dat er eigenlijk geen rechter meer aan te pas hoeft te komen. Dus als de samenwoning een feit is, stopt daarmee ook automatisch het recht op partneralimentatie. Maar in de praktijk is het lastig om samenwoning aan te tonen. Zolang de alimentatiegerechtigde ontkent dat er sprake is van samenwoning is het dus riskant voor de alimentatieplichtige om de betaling te stoppen. De alimentatiegerechtigde kan er ook alles aan doen om het te doen voorkomen dat er geen sprake is van samenwoning, zoals bijvoorbeeld het aanhouden van gescheiden bankrekeningen of zelfs het aanhouden van twee woningen. Om de samenwoning vast te stellen, worden er strenge eisen gesteld. Zo zal gesteld en bewezen moeten worden dat er sprake is van een affectieve relatie van duurzame aard, dat de vermeende samenwoners in  elkaars verzorging voorzien, met elkaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren. Als de samenleving kan worden bewezen verliest de alimentatiegerechtigde definitief de aanspraak op een bijdrage in het levensonderhoud.

De vraag is of het zin heeft een detective in te schakelen en of een rapportage van recherchebureau in de procedure kan worden ingebracht als bewijs. Want is dit rapport wel rechtmatig verkregen bewijs? De detective maakt immers wel inbreuk op de privacy van de onderhoudsgerechtigde. De eis dat bewezen moet worden dat iemand samenwoont, om uit te kunnen gaan van samenwoning zoals bedoeld in artikel 1:160 BW lijkt vreemd, maar het gaat erom dat wordt vastgesteld dat de vermeende samenwoners tijd met elkaar doorbrengen, zoals gehuwden dat doen. De detectives richten zich in hun onderzoek met name ook daar op. Posten voor het huis, observeren en noteren in het rapport wanneer de auto voor de deur staat, wanneer ze iemand (samen of alleen) naar buiten zien komen, of juist niet, dus samen de nacht doorbrengen.

Observaties die worden uitgevoerd door een recherchebureau zijn een inbreuk op de privacy en worden aangemerkt als een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. De rapportage kan worden aangemerkt als onrechtmatig verkregen bewijs en op die grond terzijde worden geschoven door de rechtbank. Echter: in rechte is de waarheidsvinding van groot belang. Twee belangen, te weten eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en de waarheid boven tafel krijgen, strijden dus om voorrang. 

De rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft in 2017 een uitspraak gedaan die mooi illustreert hoe de afweging wordt gemaakt. De uitspraak is terug te vinden via www.rechtspraak.nl op kenmerk ECLI:NL:RBZWB:2017:6711.

De casus was als volgt:

De man betaalde partneralimentatie maar had het vermoeden dat de vrouw met een ander samenwoonde. Doordat de vrouw echter de samenleving steeds ontkende, schakelde de man een recherchebureau in. 

In een periode van 4 maanden heeft de detective 22 observaties bij het huis van de vrouw en bij het appartement van de partner van de vrouw in België uitgevoerd. Uit deze observaties blijkt dat hij bijna dagelijks bij haar verblijft en overnacht. Op alle momenten stonden de auto's  van beiden bij de woning van de vrouw. Verliet de vrouw doordeweeks haar woning, dan vertrok de partner daarna ook. Hij verbleef dan nog kort in de woning en sloot met een eigen sleutel de woning van de vrouw af. In het weekend deden de vrouw en de partner samen hun boodschappen. Er werden dagtripjes gemaakt waarbij hun fietsen op een fietsendrager achter de auto werden meegenomen. Geregeld werd gezien dat de partner van de vrouw in zijn badjas en op slippers uit de woning van de vrouw komt. De partner verzorgde de tuin, wanneer de vrouw op vakantie was. De detective heeft zelfs oud papier en afval die aan de weg stonden meegenomen. Aangetroffen werden facturen op naam van de partner die zaken heeft besteld en zijn bezorgd op het adres van de vrouw. Daarnaast werd een schriftelijke verklaring van de voormalige buurman van de vrouw in het rechercherapport opgenomen. De buurman verklaarde dat hij meerdere keren per week in de avond en ochtend, maar ook in het weekend, een auto met Belgisch kenteken bij de woning van de vrouw zag staan.

De vrouw beriep zich erop dat het rapport moest worden aangemerkt als onrechtmatig verkregen bewijs. De rechter is het met de vrouw eens dat de observaties die waren uitgevoerd door het recherchebureau, moeten worden gezien als een inbreuk op haar recht op eerbiediging van haar persoonlijke levenssfeer. In beginsel is dit onrechtmatig maar de rechtbank wilde het rapport niet zomaar terzijde schuiven. De observaties zijn verricht door een recherchebureau, dat een vergunning heeft van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Het onderzoek werd niet verricht in de woning van de vrouw of de partner. De observaties hebben vanaf de openbare weg plaatsgevonden. De observatiemomenten waren van betrekkelijk korte duur en niet lange tijd aaneengesloten. Er is eenmaal gebruik gemaakt van video, waarbij lange tijd werd geobserveerd. Oud papier en afval werden steeds gehaald uit vuilcontainers, die aan de openbare weg stonden. De wijze waarop het onderzoek werd uitgevoerd maakt voor de rechter dus wel verschil, bovendien kon de man ook niet anders omdat de vrouw bleef ontkennen. Het rapport werd dus toch als bewijs toegelaten.Het onderzoek had de man in totaal EUR 22.000,- gekost. Op grond van artikel 6:96 BW komen de kosten voor het inschakelen van een recherchebureau voor vergoeding in aanmerking. Aan de dubbele redelijkheidstoets werd voldaan. Omdat de vrouw steeds de samenleving ontkende, moest de man wel met ander bewijs komen. Gelet op de hoogte van de maandelijkse partnerbijdrage afgezet tegen de kosten van het onderzoek vond de rechter laatstgenoemde kosten niet onredelijk hoog. De vrouw werd veroordeeld tot betaling van de kosten voor het inschakelen van het onderzoeksbureau. 

Deze uitspraak is uitzonderlijk. Op 22 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:724 heeft de Hoge Raad geoordeeld over de kosten van een recherchebureau. In dat arrest overweegt de Hoge Raad dat terecht is geklaagd over het oordeel van het hof dat de vrouw ‘als in het ongelijk gestelde partij’ zal worden veroordeeld in de kosten van het onderzoeksrapport. Indien het hof deze veroordeling heeft bedoeld als een (vorm van) proceskostenveroordeling, heeft het miskend dat art. 239 Rv niet voorziet in een veroordeling in dit soort kosten. Indien het hof heeft bedoeld de vrouw te veroordelen in buitengerechtelijke kosten van de man, heeft het miskend dat het enkele feit dat de vrouw in het ongelijk werd gesteld daarvoor geen grond kan opleveren (vgl. HR 27 juni 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2404, NJ 1997/651).

Uit bovenstaande volgt dat de kosten van een detective dus niet één op één ten laste kunnen worden gebracht van de alimentatieplichtige in de vorm van een ‘in het ongelijk gestelde partij’. Daaromtrent zal tenminste voldoende moeten worden gesteld en een deugdelijke grondslag moeten worden aangevoerd.