Niet-wijzigingsbeding

Een daling of een verhoging van het inkomen is vaak de aanleiding om de hoogte van de alimentatie aan te passen. Een niet-wijzigingsbeding dat is opgenomen in het convenant ten aanzien van de partneralimentatie leidt ertoe dat niet elke wijziging kan worden ingeroepen om een wijziging van de hoogte van de alimentatie te bewerkstelligen. Voor kinderalimentatie is een niet-wijzigingsbeding is niet gebruikelijk, maar desalniettemin wordt het soms toch opgenomen in een ouderschapsplan.De vraag is of zo’n beding geldig is.De Hoge Raad heeft zich op 1 november 2019 uitgelaten over het niet-wijzigingsbeding ten aanzien van kinderalimentatie  (zie: ECLI:NL:HR:2019:1689). Aan een niet-wijzigingsbeding voor de kinderalimentatie kán volgens de Hoge Raad rechtsgevolg toekomen. 

Op grond van artikel 1:404 BW zijn ouders verplicht naar draagkracht bij te dragen in de kosten van de kinderen. De kinderalimentatie wordt vastgesteld bij rechtelijke uitspraak of bij overeenkomst. Wijziging of intrekking van die rechterlijke uitspraak of overeenkomst is op grond van artikel 1:401 BW mogelijk als zij door wijziging van omstandigheden ophoudt aan de wettelijke maatstaven te voldoen (lid 1), als de rechterlijke uitspraak van de aanvang af niet aan de wettelijke maatstaven heeft beantwoord doordat daarbij van onjuiste of onvolledige gegevens is uitgegaan (lid 4), of als de overeenkomst is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven (lid 5). Nadat de rechter bij de beoordeling van een wijzigingsverzoek heeft vastgesteld dat een van de hiervoor vermelde wijzigingsgronden zich voordoet, geldt dat hij zelfstandig oordeelt over de kinderalimentatie met inachtneming van de wettelijke maatstaven, zonder gebonden te zijn aan hetgeen de ouders onderling over die alimentatie zijn overeengekomen.

Wanneer ouders een niet-wijzigingsbeding voor de kinderalimentatie overeenkomen dan beogen zij daarmee de mogelijkheid die art. 1:401 lid 1 BW biedt, geheel of gedeeltelijk uit te sluiten. 

De Hoge Raad oordeelt dat voor zover een niet-wijzigingsbeding inhoudt of ertoe strekt dat een afname van de draagkracht van een onderhoudsplichtige of van de behoefte van het kind niet kan leiden tot een lagere kinderalimentatie, dit beding in beginsel niet in strijd is met de regel dat kinderalimentatie ten minste aan de wettelijke maatstaven moet voldoen, en kan aan dit beding wél rechtsgevolg toekomen. Dat laatste kan anders zijn als de onderhoudsplichtige ouder ook onderhoudsverplichtingen heeft jegens andere kinderen, onder wie kinderen uit andere relaties. In dat geval zou het niet-wijzigingsbeding immers in strijd kunnen komen met de regel dat bij het bepalen van de draagkracht van de onderhoudsplichtige rekening gehouden moet worden met onderhoudsverplichtingen jegens andere kinderen, aldus de Hoge Raad. Aan een niet-wijzigingsbeding kán dus rechtsgevolg toekomen.

Artikel 159 maakt het mogelijk ten aanzien van partneralimentatie een niet-wijzigingsbeding overeen te komen, maar bepaalt tevens in lid 3 dat ondanks een dergelijk beding de alimentatie kan worden gewijzigd op grond van een zo ingrijpende wijziging van omstandigheden dat de verzoeker naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet langer aan dit beding mag worden gehouden. De Hoge Raad oordeelt dat aan analoge toepassing van dit artikel op een niet-wijzigingsbeding bij kinderalimentatie geen behoefte bestaat. Indien aan het beding rechtsgevolg toekomt, is daarop art. 6:216 BW met art. 6:248 lid 2 BW en art. 6:258 BW van toepassing. Een beroep op die bepalingen ligt voor de hand als de draagkracht van de onderhoudsplichtige zodanig is verminderd dat hij niet langer in staat is in zijn eigen levensonderhoud te voorzien bij het ongewijzigd in stand laten van de vastgestelde kinderalimentatie. Indien een dergelijk beroep slaagt, is de overeenkomst vatbaar voor wijziging op de voet van art. 1:401 lid 1 BW.