Terugbetaling alimentatie

Op grond van artikel 1:402 stelt de rechter die de partneralimentatie wijzigt of intrekt, tevens de datum vast waarop de wijziging ingaat. In het algemeen geldt dat de rechter van zijn bevoegdheid tot wijziging met terugwerkende kracht behoedzaam gebruik dient te maken. De rechter zal moeten beoordelen of van de alimentatiegerechtigde kan worden verlangd dat deze gehouden is tot terugbetaling van hetgeen in overeenstemming met de behoefte reeds is uitgegeven. 

De Hoge Raad heeft op 17 april 2019 een arrest gewezen dat is terug te vinden onder kenmerk:ECLI:NL:HR:2020:748 

De casus was als volgt:  

De man verzoekt de rechtbank de door hem aan de vrouw te betalen partneralimentatie met ingang van 1 augustus 2017 op nihil te stellen. De rechtbank wijst het verzoek af en stelt de onderhoudsbijdrage met ingang van 26 april 2018 gewijzigd vast op € 399 per maand. De man gaat in hoger beroep. Het hof vernietigt de beschikking van de rechtbank, stelt de partneralimentatie met ingang van 1 augustus 2018 vast op € 190 per maand en  legt aan de vrouw  een terugbetalingsverplichting op. De vrouw gaat in cassatie. Volgens haar heeft het hof onterecht geoordeeld dat zij in staat moet worden geacht de teveel betaalde partneralimentatie terug te betalen. Immers, al bij de rechtbank heeft zij aangevoerd dat zij de partneralimentatie heeft aangewend voor vaste lasten en boodschappen, dat zij niet in staat is tot enige terugbetaling en dat een eventuele wijziging van de partneralimentatie daarom niet met terugwerkende kracht dient in te gaan. De vrouw voert verder aan dat zij een inkomen op bijstandsniveau heeft en dat dit, mede gelet op haar gezondheid, niet meer zal veranderen.

Onder verwijzing naar HR 12 mei 2017 (ECLI:NL:HR:2017:871) overweegt de Hoge Raad als volgt. Het hof heeft vastgesteld dat de vrouw behoefte heeft aan een aanvullende bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud van (geïndexeerd naar 2018) € 442,39 per maand. Het hof heeft vervolgens overwogen: ‘Het hof heeft de draagkracht van de man berekend op een bedrag van € 190 per maand. De man heeft op 11 juli 2018 hoger beroep ingesteld tegen de bestreden beschikking en verzocht de bijdrage op nihil vast te stellen. De vrouw kon er dus vanaf 11 juli 2018 rekening mee houden dat in hoger beroep een lagere bijdrage zou worden bepaald. Het hof zal dan ook als ingangsdatum voor de gewijzigde bijdrage 1 augustus 2018 hanteren, dat is de eerste dag van de maand volgende op die van de indiening van het hoger beroepschrift. Onvoldoende gesteld of gebleken is dat wanneer van deze ingangsdatum wordt uitgegaan, dit tot zodanig ingrijpende gevolgen voor de vrouw zou leiden dat van haar in redelijkheid geen terugbetaling kan worden verlangd.’
Het oordeel van het hof dat de uit de verlaging van de partneralimentatie voortvloeiende terugbetalingsplicht van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard, is - in het licht van de stellingen van de vrouw en gelet op de door het hof vastgestelde behoefte van de vrouw - onvoldoende gemotiveerd. Daarbij is in aanmerking te nemen dat het hof de ingangsdatum van de gewijzigde partneralimentatie heeft gesteld op 1 augustus 2018, terwijl de uitspraak van het hof is gedaan op 6 juni 2019, zodat de vrouw een aanzienlijk bedrag aan de man dient terug te betalen. De klacht is gegrond. De Hoge Raad vernietigt en verwijst.