wijziging van alimentatie

Art. 1:401 lid 1 BW bepaalt dat een door de rechter vastgestelde of door partijen overeengekomen alimentatie kan worden gewijzigd als blijkt dat deze door een wijziging van omstandigheden niet meer aan de maatstaven voldoet. Het moet gaan om een relevante wijziging van omstandigheden en daarvan is sprake als zij leidt tot een verandering in de behoefte aan de zijde van de alimentatiegerechtigde, danwel tot een verandering in de draagkracht van de alimentatieplichtige. Het gaat in essentie om een verstoring van de balans tussen behoefte en draagkracht. Is zo’n relevante wijziging opgetreden, dan dient de alimentatierechter de alimentatie opnieuw vast te stellen onder volledige herbeoordeling van alle relevante omstandigheden (zie o.a. HR 24 september 2010, LJN ECLI:NL:HR:2010:BM7672).

Art. 1:401 lid 1 BW vergt niet meer en niet minder dan een relevante wijziging van omstandigheden waardoor de alimentatie niet meer aan de wettelijke maatstaven voldoet. Eerder oordeelde de Hoge Raad ook al dat een verzoek ex art. 1:401 lid 1 BW niet slechts toewijsbaar is wanneer de omstandigheden waarop de verzoeker zich beroept, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid met zich brengen dat de ander ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten (HR 14 september 2007, LJN ECLI:NL:HR:2007:BB3554). Die maatstaf geldt ingevolge art. 1:159 lid 3 BW wel in de situatie waarin de ex-echtelieden partneralimentatie zijn overeengekomen, die vergezeld gaat van een niet-wijzigingsbeding. Met eenniet-wijzigingsbeding  beperken partijen zelf bewust de mogelijkheden om de partneralimentatie op een later moment te wijzigen.

Indien de alimentatie eerder door de rechtbank is vastgesteld op grond van onjuiste of onvolledige gegevens waardoor deze van aanvang af niet aan de maatstaven voldeed, kan deze worden gewijzigd of ingetrokken op grond van artikel 1:401 lid 4 BW. Alleen een door de rechter vastgestelde alimentatie kan dus op deze grond worden gewijzigd. Daarbij maakt het geen verschil aan wie is toe te rekenen dat destijds is uitgegaan van verkeerde gegevens en of deze gegevens in de beschikking zijn opgenomen. Ook een toekomstverwachting , waarvan de rechter is uitgegaan, kan gelden als een onjuist gegeven als later blijkt dat die verwachting niet is uitgekomen.

Draagkracht wordt berekend op basis van het 'actuele' inkomen. Wanneer de alimentatieplichtige in loondienst werkt wordt gekeken naar de laatste jaaropgave en een aantal recente loonstroken. Is er in de periode voorafgaand aan de vaststelling veel overgewerkt dan wordt met dat extra inkomen dus ook rekening gehouden, tenzij kan worden aangetoond dat het overwerk niet structureel maar incidenteel was. Bij een zelfstandig ondernemer wordt gekeken naar de resultaten over de afgelopen jaren om daaruit af te leiden hoe het resultaat zich voor de komende jaren zal ontwikkelen. De alimentatie wordt immers voor de toekomst vastgesteld. De toekomstverwachting (ten aanzien van overwerk of het bedrijfsresultaat hier als voorbeeld) kan echter onjuist blijken te zijn. Als het resultaat zich niet heeft ontwikkeld zoals is voorspeld, kan er dus reden zijn om de alimentatie te laten wijzigen.

Bij tegenvallende bedrijfsresultaten kan er dus mogelijk op meerdere gronden een wijzigingsverzoek worden ingediend.

Een alimentatieovereenkomst kan ook worden gewijzigd of ingetrokken indien zij is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven op grond van artikel 1:401 lid 5 BW.

De toetsingsmaatstaf "grove miskenning van wettelijke maatstaven" is – net als het zojuist genoemde art. 1:59 lid 3 BW – een afwijking van de maatstaf van art. 1:401 lid 1 BW en komt terug in art. 1:401 lid 5 BW. Daarin is uitdrukkelijk bepaald dat de alimentatie gewijzigd kan worden als blijkt dat zij is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven. Die wijzigingsmogelijkheid staat ook open zonder dat sprake is van een wijziging van de omstandigheden.

Het kiezen van de juiste wijzigingsgrond komt nauw, omdat bij elke wijzigingsgrond bepaalde stellingen horen en bewijs daarvan wordt gevraagd.