De peildatum bij verdeling van de gemeenschap

Als men bij de echtscheiding wil gaan verdelen is het van belang om eerst de peildata vast te stellen. De peildatum voor de omvang van de gemeenschap en de peildatum voor de waardering van alle zaken die tot de gemeenschap behoren. De echtscheiding is immers een traject van korte of lange duur. Soms besluiten echtgenoten apart te gaan wonen nog voordat de echtscheiding een feit is. Meestal betekent dat, dat men ook zaken gaat aanschaffen waarvan het niet de bedoeling is dat deze in de gemeenschap gaan vallen. De gemeenschap wordt immers bij helften verdeeld. Men gaat verplichtingen aan (huur), waardoor ook weer schulden kunnen ontstaan. Bankrekeningen worden geopend waarop het eigen salaris wordt gestort of de gezamenlijke bankrekening wordt gebruikt om de eigen huur te betalen. Wat is dan gezamenlijk (behorend tot de gemeenschap) en wat is privé?

De peildatum voor de omvang bepaalt welke vermogensbestanddelen wel en welke niet tot de gemeenschap behoren. Niet alles valt immers in de gemeenschap. Denk aan schenkingen en erfenissen (onder uitsluitingsclausule) of verknochte zaken.

Indien echtgenoten de gevolgen van hun scheiding in overleg via mediation regelen dan kunnen zij samen de peildatum bepalen en vastleggen in het convenant. Er kan bijvoorbeeld gekozen worden voor de datum feitelijk uiteengaan, de datum ondertekening convenant of de datum start mediation. Elke datum die partijen het best past gelet op de omstandigheden kan dienen als peildatum.

Ook als er geprocedeerd wordt op tegenspraak kunnen partijen nog tot overeenstemming komen over de te hanteren peildatum. Zelfs op zitting kan nog de vraag gesteld worden aan partijen of zij willen uitgaan van een andere datum dan de wettelijke peildatum. Het is goed om voorbereid te zijn op de vraag want de peildatum kan verschil maken in wat er verdeeld moet worden. Als partijen niet tot overeenstemming kunnen komen over de peildatum dan bepaalt de rechter de peildatum en dat is dan meestal de datum waarop het verzoekschrift is ingediend. Dat is de datum waarop de gemeenschap is ontbonden. Als het verzoekschrift ook is geregistreerd in het huwelijks goederenregister geldt deze ontbinding ook jegens derden. Dat wil zeggen dat als één van de echtgenoten na de ontbinding van de gemeenschap nog een nieuwe keuken bestelt, dan is de andere echtgenoot niet aan te spreken door de verkoper.  

Dan is er nog de peildatum voor de waardering van alle zaken die tot de gemeenschap behoren.Bij een overlegscheiding kunnen ex-partners zelf een peildatum bepalen die zij zelf redelijk vinden. De rechter hanteert als peildatum voor de waardering de datum van “de feitelijke verdeling”. Dit is de datum van de rechtelijke uitspraak, waarbij de wijze van verdeling door de rechter wordt vastgesteld. De verdeling wordt echter niet altijd vastgesteld door de rechter. Soms wordt de rechter enkel gevraagd om te bepalen dat partijen moeten gaan verdelen.
Op basis van redelijkheid en billijkheid kan de rechter ook op een goed gemotiveerd verzoek van partijen een andere datum aanwijzen. Daarvoor kan aanleiding zijn als partijen bijvoorbeeld al geruime tijd gescheiden huishoudens voeren. Tot slot kunnen er altijd nog verrekenposten zijn.
Aparte aandacht verdient in dit verband de echtelijke woning. Er zit nu eenmaal tijd tussen de verdeling (de afspraak/de uitspraak) en de eigendomsoverdracht (de levering). Als de woning aan derden wordt verkocht is er (meestal) geen onderlinge discussie over de waarde en kan de opbrengst bij helften worden verdeeld. Maar als één partij de woning toebedeeld wil krijgen dan zal de waarde bepaald moeten worden aan de hand van een taxatie als partijen niet samen tot een geschatte waarde kunnen komen. Omdat de waarde van de woning in korte tijd kan stijgen of dalen is het zaak om dan niet te ver vooruit te lopen met een taxatie.